eBook Elastyczne formy świadczenia pracy

pokaż fragmenty artykułów

Wprowadzenie

Zawierając stosunek pracy, pracownik zobowiązuje się do świadczenia pracy w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę (...

I. Zasady ogólne

1. Zakres elastycznych form świadczenia pracy

Pojęcie "elastycznych form świadczenia pracy" w tym opracowaniu obejmuje: 1) pracę zdalną (rozdział IIc Kodeksu pracy obejmujący art. 67¹⁸-67³⁴), 2) system...

2. Systemy i rozkłady czasu pracy

Definicje pojęć Przepisy nie definiują pojęć "systemu czasu pracy" i "rozkładu czasu pracy". W doktrynie przyjmuje się, że systemem czasu pracy jest zbiór norm prawnych regulujących dopuszczalny...

3. Forma, postać i charakter wniosków

Jeżeli w danej elastycznej formie świadczenia pracy pracownik może składać "wniosek w postaci papierowej lub elektronicznej" (tak: przy pracy zdalnej) oznacza to, że przekazuje go na papierze lub nośniku elektronicznym w postaci dokumentu...

II. Praca zdalna

1. Zasady ogólne

1.1. Definicja pracy zdalnej

Pracownik nie musi pracować w sposób tradycyjny, czyli w siedzibie pracodawcy albo w innym miejscu przez niego wyznaczonym, zapisanym w umowie o pracę jako miejsce (miejsca) wykonywania pracy (art. 22 § 1 i art. 29 §...

1.2. Rodzaje pracy zdalnej

Już sama definicja pracy zdalnej zawiera w sobie dwa sposoby świadczenia pracy na odległość. Do tego podstawa jej zastosowania tworzy dwa kolejne typy takiej pracy. W efekcie nowe przepisy kodeksowe o pracy zdalnej...

1.3. Prace wyłączone z zakresu pracy zdalnej

Na podstawie art. 67³¹ § 4 K.p. praca zdalna nie obejmuje prac:  szczególnie niebezpiecznych, w wyniku których następuje przekroczenie dopuszczalnych norm czynników fizycznych określonych dla pomieszczeń mieszkalnych, z czynnikami...

2. Formy zastosowania pracy zdalnej

2.1. Uzgodnienie między stronami stosunku pracy

Podstawowym sposobem ustalenia, że pracownik będzie wykonywał pracę zdalnie jest uzgodnienie tej formy między pracodawcą a pracownikiem. Obie strony muszą się na to zgodzić przy zawieraniu umowy o pracę albo w trakcie zatrudnienia (art. 67¹⁹...

2.2. Polecenie pracodawcy

Polecenie pracodawcy stanowi drugą metodę prowadzącą do świadczenia pracy zdalnie (art. 67¹⁹ § 3 K.p.). Przed jego wydaniem pracownik musi złożyć oświadczenie (w postaci papierowej lub elektronicznej), że posiada odpowiednie warunki lokalowe...

2.3. Wniosek pracownika o pracę zdalną okazjonalną

Trzecim instrumentem pozwalającym pracować zdalnie, lecz jedynie okazjonalnie, jest wniosek pracownika złożony w postaci papierowej lub elektronicznej na podstawie art. 67³³ K.p. Przepis ten pozostawia w gestii pracodawcy decyzję o przyjęciu lub odrzuceniu wniosku,...

3. Tryb wprowadzania pracy wykonywanej zdalnie

3.1. Regulacje wewnętrzne pracodawcy

Pracodawca reguluje pracę wykonywaną zdalnie według zasad przedstawionych w poniższej tabeli: ...

3.2. Porozumienie indywidualne z pracownikiem i treść polecenia pracodawcy

Jeżeli pracodawca nie wprowadza regulacji wewnętrznych o pracy zdalnej, wówczas może zawrzeć z pracownikiem indywidualne porozumienie w tej sprawie (art. 67²⁰ § 5 K.p.). Przepisy nie wskazują: inicjatora takiego...

4. Dokumenty dotyczące pracy zdalnej

4.1. Umowa o pracę

Uzgodnienie świadczenia pracy zdalnie powoduje konieczność uwzględnienia tego faktu w umowie o pracę lub innym dokumencie stanowiącym podstawę nawiązania stosunku pracy (art. 29 § 1, § 4 i § 5 K.p.). Należy...

4.2. Informacja o warunkach zatrudnienia

W informacji, sporządzanej na podstawie art. 29 § 3 K.p. (w wersji wprowadzonej nowelizacją Kodeksu pracy z dnia 9 marca 2023 r.) i przekazywanej pracownikowi, w postaci papierowej lub elektronicznej, nie później niż w ciągu 7 dni...

4.3. Dokumentacja pracownicza

Wszystkie dokumenty związane z wykonywaniem pracy zdalnie pracodawca ma przechowywać w części B akt osobowych pracownika. Tak wynika z § 3 pkt 2 lit. w rozporządzenia Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 10 grudnia...

4.4. Świadectwo pracy

Pracodawca powinien zamieścić w ust. 6 pkt 12 świadectwa pracy informację o wymiarze (liczba dni) wykorzystanej przez pracownika okazjonalnej pracy zdalnej. Wynika to z § 2 ust. 1 pkt 16 rozporządzenia Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej...

5. Prawa i obowiązki związane z wykonywaniem pracy zdalnie

5.1. Materiały i narzędzia pracy

Na podstawie art. 67²⁴ § 1 pkt 1-2 i pkt 4 K.p. do obowiązków pracodawcy należy zapewnienie pracownikowi, który będzie pracował zdalnie niezbędnych: materiałów i narzędzi pracy, w tym urządzeń technicznych (dalej...

5.2. Pokrywanie kosztów

Ustawodawca przewidział różne sposoby pokrywania kosztów związanych z pracą zdalną, do których należą: ...

5.3. Zasady bhp

Co do zasady wprowadzenie pracy zdalnej nie zwalnia pracodawcy z obowiązków w zakresie bezpiecznych i higienicznych warunków pracy (bhp), określonych w dziale X K.p. Jednak art. 67³¹ K.p. wprowadza kilka reguł szczególnych. Pierwszą z nich jest...

5.4. Zasady kontroli w trakcie pracy zdalnej

System pracy zdalnej nie pozbawia pracodawcy prawa kontroli jej wykonywania przez pracownika, kontroli bhp lub przestrzegania wymogów w zakresie bezpieczeństwa i ochrony informacji, w tym procedur ochrony danych osobowych. Zasady kontrolowania...

5.5. Inne obowiązki związane z pracą wykonywaną zdalnie

Do innych obowiązków związanych z pracą zdalną należą: ...

5.6. Zakończenie pracy zdalnej

Praca zdalna może być zakończona wskutek: cofnięcia polecenia jej wykonywania, co pracodawca może uczynić w każdym czasie z co najmniej dwudniowym uprzedzeniem i co musi dokonać w razie otrzymania informacji od pracownika o zmianie...

III. System zadaniowego czasu pracy

1. Ogólna charakterystyka systemu zadaniowego

Istotą systemu zadaniowego jest rozliczanie pracownika z powierzonych mu zadań, a nie z czasu pracy. Z tym wiąże się jego następna cecha charakterystyczna, czyli organizacyjna swoboda pracownika w zakresie ich wykonania. Jednak zarówno...

2. Przesłanki stosowania systemu zadaniowego

Odmienność systemu zadaniowego przejawia się już na etapie rozważania możliwości jego zastosowania. W art. 140 zd. 1 K.p. zostały bowiem zawarte powody uzasadniające taką decyzję, tj. rodzaj pracy, organizacja pracy oraz miejsce...

3. Wymiar zadań i czas ich wykonania

Zadania wyznaczane pracownikowi objętemu systemem zadaniowym mają na ogół inny charakter niż obowiązki wynikające z jego zakresu czynności (por. wyrok SN z 15 listopada 2006 r., sygn. akt I PK 117/06, OSNP 2007/21-22/310). Do obowiązków...

4. Reguły wykonywania zadań

4.1. Zakres swobody pracownika

W systemie zadaniowym to pracownik decyduje o swoim rozkładzie czasu pracy, którego pracodawca nie przygotowuje (art. 129 § 4 pkt 2 K.p.). Nie obowiązuje go też żadna konkretna godzina rozpoczęcia pracy ani jej...

4.2. Prawo pracodawcy usztywnienia części czasu pracy

Swobodę organizacyjną pracownika objętego systemem zadaniowym ogranicza również prawo pracodawcy do usztywnienia części jego czasu pracy (por. Kodeks pracy. Komentarz, red. prof. dr hab. Arkadiusz Sobczyk, C.H. Beck 2020, zwany dalej Komentarzem...

4.3. Praca w nadgodzinach i dniach wolnych od pracy

Zgodnie z konsekwentną linią orzeczniczą, system zadaniowy nie wyklucza pracy w godzinach nadliczbowych (por. m.in. wyroki SN z 4 sierpnia 1999 r., sygn. akt I PKN 181/99, OSNP 2000/22/810, z 15 marca 2006 r., sygn. akt...

5. Dokumentacja związana z systemem zadaniowym

W systemie zadaniowym pracodawca prowadzi dokumentację pracowniczą (w tym akta osobowe) na ogólnych zasadach. Dotyczy to również obowiązku prowadzenia ewidencji czasu pracy, z tym że na mocy art. 149 § 2 K.p nie stosuje § 6...

IV. System przerywanego czasu pracy

1. Specyfika systemu przerywanego

System przerywany polega na podzieleniu dnia pracy na dwie części, między którymi występuje płatna przerwa nieprzekraczająca 5 godzin (art. 139 § 1 zd. 1 K.p.). Przerwa musi być uwzględniona w rozkładzie czasu...

2. Przesłanki stosowania systemu przerywanego

2.1. Warunki podstawowe

Wprowadzenie systemu przerywanego musi być uzasadnione rodzajem pracy lub jej organizacją (art. 139 § 1 zd. 1 K.p.). Obydwie przesłanki nie są skonkretyzowane, w związku z czym przyjmuje się ich szeroką interpretację,...

2.2. Warunki dotyczące przerwy

Wymiar pięciogodzinnej przerwy zobowiązuje pracodawcę do jego nieprzekraczania w ciągu doby. Jednocześnie uprawnia go do określenia długości przerw w poszczególnych dniach na tym samym (niekoniecznie maksymalnym) lub różnym poziomie albo do ich niestosowania w ogóle....

3. Zasady wprowadzania systemu przerywanego

Wyjątkowość systemu przerywanego przejawia się też w metodach jego wprowadzania. Pracodawca musi tu postępować zgodnie z regułami zawartymi w art. 139 § 3-5 w zw. z art. 142¹ K.p., przedstawionymi w poniższej tabeli: ...

4. Zakazy związane z systemem przerywanym

W systemie przerywanym nie może pracować pracownica w ciąży i pracownik opiekujący się dzieckiem do ukończenia przez nie czwartego roku życia (art. 178 § 1-2 K.p.). Ten zakaz może wyłączyć jedynie zgoda tych...

5. System przerywany dla kierowców

Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o czasie pracy kierowców (Dz. U. z 2022 r. poz. 1473) przewiduje w art. 16 ust. 1-2, art. 18 ust. 3 i art. 19 odrębne zasady systemu przerywanego dla kierowców, którzy podlegają jej regulacjom. Pozwala...

V. System skróconego tygodnia pracy

1. Cechy charakterystyczne systemu skróconego

System skrócony charakteryzuje się możliwością zmniejszenia dni pracy w tygodniu. W efekcie pracownik w każdym tygodniu powinien pracować krócej niż 5 dni, ponieważ art. 143 K.p. nie posługuje się przeciętnie pięciodniowym tygodniem...

2. Zasady wprowadzenia systemu skróconego

System skrócony można wprowadzić niezależnie od rodzaju pracy i jej organizacji. Samo skrócenie tygodnia pracy uzasadnia wydłużenie dobowego wymiaru do 12 godzin na dobę. Może to jednak nastąpić wyłącznie na pisemny wniosek pracownika, który...

3. Reguły szczególne dotyczące systemu skróconego

W systemie skróconym wymiar dobowy nie może przekraczać 8 godzin w przypadku pracowników zatrudnionych na stanowiskach pracy, na których występują przekroczenia najwyższych dopuszczalnych stężeń lub natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia, pracownic w ciąży...

VI. System weekendowy

1. Istota systemu weekendowego

Na mocy art. 144 K.p. pracownicy mogą pracować wyłącznie w piątki, soboty, niedziele i święta, co koresponduje z uchyleniem zakazu pracy w niedziele i święta w art. 151¹⁰ pkt 10 K.p. Ten system charakteryzuje się możliwością przedłużania dobowego wymiaru czasu...

2. Zasady wprowadzania systemu weekendowego

Zastosowanie systemu weekendowego nie zależy od kryteriów merytorycznych typu rodzaj pracy lub jej organizacja. Jednak takie przyczyny mogą ją wykluczyć. Decyzja w tym obszarze należy do pracodawcy. To on bowiem przyjmuje lub odrzuca...

3. Praca w nadgodzinach w systemie weekendowym

Zlecenie pracy w innych dniach niż piątki, soboty, niedziele i święta jest niedozwolone. Pracodawca ma natomiast prawo polecić pracę nadliczbową w dniach pracy, jeżeli są spełnione warunki określone w art. 151 § 1 K.p. Taki pogląd...

4. Zakazy dotyczące systemu weekendowego

Nie wolno łączyć systemów weekendowego i przerywanego. Przepis art. 139 § 2 K.p. ustanawiający ten zakaz odnosi się do wszystkich pracowników objętych systemem weekendowym. Mniej adresatów przewiduje art. 148 K.p. Na podstawie tego...

VII. Ruchomy rozkład czasu pracy

1. Specyfika ruchomego czasu pracy

Ruchomy czas pracy charakteryzuje się brakiem sztywnych godzin pracy (od godziny do godziny). Jest to zatem taki rozkład czasu pracy, w którym pracownik pozostaje do dyspozycji pracodawcy przez umówiony wymiar czasu pracy (np. 8...

2. Zasady wprowadzenia ruchomego czasu pracy

Ruchomy czas pracy może być wprowadzony w trybie zbiorowym albo indywidualnym (art. 150 § 3 i § 5 K.p.). Ten pierwszy obejmuje jego uregulowanie w: układzie zbiorowym pracy...

VIII. Indywidualny rozkład czasu pracy

1. Kodeksowy rozkład indywidualny

Na podstawie art. 142 K.p. pracownik ma prawo złożyć pisemny wniosek o indywidualny rozkład jego czasu pracy w ramach systemu czasu pracy, którym jest objęty. Musi się liczyć z odrzuceniem wniosku, ponieważ dla pracodawcy...

2. Indywidualne rozkłady czasu pracy o charakterze szczególnym

2.1. Indywidualny rozkład czasu pracy z powodów religijnych

Pracownik należący do kościoła lub innego związku wyznaniowego, którego święta religijne przypadają w tym samym dniu każdego tygodnia i nie są dniami ustawowo wolnymi od pracy, może wystąpić o indywidualny rozkład czasu pracy. Podstawę...

2.2. Indywidualny rozkład czasu pracy kierowców

W odniesieniu do kierowców indywidualny rozkład czasu pracy ma charakter zbiorowy i bardziej przypomina ruchomy rozkład opisany w dziale VII. dodatku, z wyjątkiem możliwości złożenia wniosku przez pracownika. Wprowadza się go w porozumieniu z zakładową organizacją związkową,...

IX. Elastyczna organizacja pracy

1. Definicja elastycznej organizacji pracy

"Elastyczna organizacja pracy" oznacza możliwość dostosowania przez pracownika jego organizacji pracy, w tym przez wykorzystanie pracy zdalnej, elastycznych rozkładów czasu pracy lub zmniejszenie wymiaru czasu pracy. Tak ją definiuje art. 3...

2. Zasady stosowania elastycznej organizacji pracy

Pracownik wychowujący dziecko, do ukończenia przez nie 8. roku życia, może złożyć wniosek w postaci papierowej lub elektronicznej o zastosowanie do niego elastycznej organizacji pracy. Musi to uczynić na minimum 21 dni przed planowanym...

3. Zakaz zwalniania pracownika

Pracodawca nie może uzasadnić wypowiedzenia umowy o pracę lub jej rozwiązania bez wypowiedzenia złożeniem wniosku o elastyczną organizację pracy. Nie wolno mu również użyć wniosku jako przyczyny prowadzenia przygotowań do zakończenia...